Karin Ramaker.

Jaren geleden stond ik nietsvermoedend bij een kassa om een fles wijn af te rekenen. De kassière, jong ding, vroeg zonder blikken of blozen om een identificatie. Ik keek de man achter mij aan, schoot in de lach, een mengeling van gène en verbazing, en piepte: ‘Ik ben van negentiendrieënzeventig!’ Het werd even stil. Ze keek omhoog, kreeg vervolgens grote ogen en riep: ‘U bent ouder dan me moeder!’

Afgelopen week had ik een kennismakingsgesprek met een leeftijdsgenoot. Gaande het gesprek en de vele anekdotes die door mij werden aangevuld met ‘Ja, heel herkenbaar!’ en ‘Had ik ook!’ werd het even stil. Ze fronste haar wenkbrauwen en keek me schuin aan. ‘Hou oud ben jij eigenlijk?’

Ik bedacht me dat die mengeling van verbazing en gène niet weg was. Het was precies hetzelfde gevoel dat ik vroeger ook al had, toen ik met mijn moeder een paspoort ging ophalen en er over mijn hoofd heen werd gesproken en mijn moeder tegen de dame achter de balie zei: ‘Zij kan het best zelf regelen, hoor.’ En later de vele controles aan de deur bij uitgaansgelegenheden waarbij mijn twee jaar jongere beste vriendin zo door mocht lopen en ik werd tegengehouden.

De laatste keer dat de kapper mijn haren kamde, in het witte schijnsel van tl buizen en schittering van de spiegel, merkte ze op dat voor een jongedame zoals ik de grijze haren vroeg waren ingezet. ‘Het staat je goed hoor, daar niet van.’ Ik keek haar via de spiegel aan, een mengeling van gène en verbazing en zei: ‘Ik ben van negentiendrieënzeventig!’

Eigenlijk duwde de tandarts de afgebroken kies eruit. Nadat de verdoving gezet was (eentje in de ontsteking, minder prettig) begon hij te wrikken. Misschien is het een goed idee om patiënten een hoofdtelefoon op te laten doen. Dat je geen enkele pijn hebt tijdens dat wrikken is fijn natuurlijk, maar de geluiden die je vervolgens hoort zijn niet geschikt voor bange patiënten. Toen ging hij opeens staan, zette zijn grote hand op mijn mond en begon hard te wrikken en te duwen. Als een stratenmaker die een steen die vastzit uit de grond moet halen. Krak, hoorde ik. Een wortel was los. Toen de andere wortel. ‘Ik krijg ‘m er niet uit.’ hoorde ik. ‘Ja, hebbes!’ alsof hij een wedstrijd speelde. Fanatiek was de beste man, dat kon ik wel meedelen. Ondertussen knipoogde de assistente. (We moeten de assistenten eens vertellen, collectief, hoe waardevol ze zijn. Ze zijn een baken bij een op drift zijnd schip in een woeste zee.) De laatste wortel wrikte hij er ook uit. Een gat was wat overbleef. Met een gaasje waar ik op moest bijten zat ik rechtop in de stoel. Op het computerscherm zag ik mijn 3D gezicht, een skelethoofd met holtes en tanden. Drie dagen later voel ik rauw vlees. De hechtingen mogen er volgende week uit.

In de zacht wiegende treincoupé stonden heel veel mensen. Bij elkaar, tegen elkaar aan. De weekendtrein was vol. Ik liet me naar het zuiden des lands vervoeren, naar mijn verre familie en waar verhalen in de grond waren gestopt. Terug naar toen, naar het verleden en ook weer naar toekomst. Ik had mijn achternicht sinds de corona periode niet meer gezien. Wel gemaild. Beiden opgeslokt door andere toestanden zoals rouw en ziekte. Ze stond op het perron op mij te wachten. We reden in haar auto door de Hoofdstraat in Gilze en Rijen, een lange weg, naar huis. De Hoofdstraat was vroeger de Kerkstraat waarover ik schreef. De kern rondom de kerk waar huisjes werden gebouwd, brouwerijen en later industrie waar vooral leerlooiers actief waren. Waar de vrouwen in de fabriek konden werken maar met argwaan werden bekeken door de pastoor en de mannen in het algemeen want de vrouw moest deze kostbare uren vooral besteden aan man en kind en huishouden.

Ik kreeg originele documenten overhandigd. Of ik ze wilde bewaren, dan bleef het in de familie. Ja, dat wilde ik wel. Ik zou ook niet willen dat het zou kwijtraken. De originele briefwisseling tussen de broers en zussen van oudoom Kees in de oorlogstijd. ‘We willen niet dat hij naar het concentratiekamp gaat.’ Het bewijs van overlijden in Kamp Neuengamme. De repatriëring naar Nederland, naar Dongen en toen naar het ereveld in Loenen. We liepen in de middag over de chaotische begraafplaats in Dongen. Graven waren oud en verweerd, lagen dwars; horizontaal en dan weer verticaal. In vak C zou Kroetje moeten liggen. Een excentrieke vrouw die iedereen van de oude stempel in Dongen kende. Maar we vonden haar niet. We groetten wel de moeder van oudoom Kees. Zij lag er nog, met een groot kruis op haar graf met een beeltenis van Jezus erop.

We aten worstenbroodjes en dronken koffie en wisselden anekdotes. Over mijn ouders natuurlijk, ook zij had de rouwkaart destijds ontvangen. Ik liet een foto zien van mijn opa toen hij nog klein was. ‘Oom Marcel.’ zei ze vertederd. ‘Het was zo’n rustige, aardige man.’ Ik vertelde over het bezoek aan het stadsarchief in Breda en wat ik er aantrof over mijn overgrootmoeder. Dat ik alles wat ik kon verzamelen aan feiten en materiaal wilde noteren, beschrijven in een familieverhaal. Maar dat het heel veel werk was en tijd kostte. ‘Ik hoop dat ik het dan nog kan lezen.’ zei ze.

Door de verhalen te blijven vertellen leeft de geschiedenis. Is niets verloren. In ieder geval niet wat moet blijven. Je bent pas vergeten als men niet meer over je praat.