We struinden in een muziekstraat in Parijs. Overal gitaarwinkels, pedaal – en wah wah winkels, linkshandigen gitaarwinkels. Het was vroeg in de middag, de zon scheen en bij een volgende muziekwinkel keken we of hij geopend was. Er stonden mensen voor de deur te praten en een van hen vroeg aan ons: ‘Wil je iets kopen in de winkel?’ Nou, kopen, we bleven Nederlanders, eerst kijken en misschien kopen. Maar, zei de man, ze gingen eerst even lunchen en dus ging de deur op slot. ‘We zijn na tweeën denk ik weer hier.’ Hij kwam naar ons toe. ‘Waar komen jullie vandaan?’ vroeg hij. We vertelden dat we uit Nederland kwamen en de dag erop weer naar huis gingen, helaas. ‘Maar,-‘ zei vriendlief,-‘In Nederland gaan de winkels tussen de middag niet dicht.’ De man blies een beetje in de lucht. Wapperde met zijn hand. ‘Fransen werken niet zo veel. Rustig aan doen. Even pauzeren.’ Hij lachte erbij. Hij haalde zijn schouders op. ‘Voila.’

Er is een verschil tussen veel werken en hard werken. Met hard werken is niets mis, je maakt uren, maakt mooie dingen, verandert iets in iemands leven, helpt iemand op weg, verstouwt veel, ruimt op, doet klusjes. Maar wat ik nooit begrepen heb is dat men het verwart met veel werken. Veel uren maken. Meer dan veertig uur, in weekenden en avonden doorwerken. Overuren. Extra werken. Nog eens invallen.

Het is denk ik net zo belangrijk om te ontspannen dan om te werken. Een ritme in de dag, een structuur, is nodig in de mens. Wij houden van regelmaat en vaste routines. Maar van veel werken is nog nooit iemand extra gelukkig geworden, sterker nog, de Australische palliatieve verpleegkundige Bonnie Ware verzorgde mensen op hun sterfbed. Zij schreef het boek ‘The Top Five Regrets of the Dying‘. Naast onder andere het tonen van gevoelens (hoe blij je bent met de mensen om je heen en dit hardop vertellen) was spijt hebben van te veel werken er ook een van.

‘Dit hoorde ik van elke patiënt die ik heb verzorgd. Ze hadden de jeugd van hun kinderen gemist, en de kameraadschap van hun partner. De mannen die ik verpleegde hadden ongelofelijk veel spijt dat ze zo’n groot deel van hun leven werkend hebben doorgebracht. Door een minder dure levensstijl heb je minder geld nodig dan je denkt. En door meer ruimte in je leven te creëren, word je gelukkiger en sta je meer open voor nieuwe mogelijkheden, die misschien wel veel beter bij je passen.’

Gij zult niet veel werken, was altijd mijn motto. Mijn vrije tijd is net zo belangrijk als op een fijne en betekenisvolle manier werken. Ruimte, tijd en rust is net zo waardevol als mijn bankrekening.