Burgerberaad.

965 woorden, 5 minuten leestijd.

Dertig jaar geleden begon ik bij een BSO met een grote groep kinderen van tien tot twaalf jaar – af en toe zat er zelfs een zittenblijvende dertienjarige tussen. Na school was er eigenlijk weinig leuks voor ze te doen, waardoor ze zich vaak verveelden en er gedoe ontstond. Als nieuwkomer keek ik het eerst even aan en vroeg me af waarom de leiding dacht voor deze tieners te kunnen bepalen wat ze nodig hadden. Waarom lieten we ze niet gewoon zelf meedenken? Zodra we dat deden, ontstond er een plek waar ze zich echt thuis voelden. Het werd rustiger, en iedereen – kinderen én begeleiding – was een stuk blijer.

De leiding ging meteen in verweer. Zij bepaalden wat er met het geld gebeurde – punt. Kinderen konden volgens hen helemaal niet meedenken: die wilden een zwembad in de tuin of een achtbaan op het plein. Ze vonden dat die tieners het beleid toch niet zouden snappen, laat staan dat ze zouden kunnen meedenken over de uitvoering ervan. Alleen al het idee van ‘meedenken’ zorgde voor allergische reacties.

Want meedenken zou betekenen? Controle loslaten. Openstaan voor ideeën van kinderen. Ruimte geven aan plannen die misschien niet helemaal in het draaiboek passen. En ja, misschien ook leren omgaan met andere perspectieven dan die van de volwassenen. Spannend? Ja. Maar ook precies wat er nodig was.

Volgens mij wisten die kinderen echt prima te vertellen wat ze nodig hadden – gewoon in hun eigen woorden, misschien niet zo beleidsmatig, maar wel hartstikke duidelijk. Juist daarom zou je naar ze moeten luisteren. Het is toch aan de leiding om daar iets van te maken dat werkt? Hun taak is toch om die ideeën een beetje te sturen, zodat het in een haalbare vorm gegoten wordt? Kinderen snappen vaak beter dan je denkt wat er nodig is. Je moet alleen even echt luisteren, in plaats van het meteen weg te wuiven. Zo van, wij weten het beter, hoe jij, kind, functioneert.

Toen ik in 2021 in gesprek ging met de Gemeente Den Haag over een aangepaste speeltuin in mijn buurt, ervoer ik hetzelfde probleem. Burgers mee laten praten en mee laten denken was voor veel mensen in gemeentelijke functie onbestaanbaar, terwijl men wist dat ze iets moesten met burgerparticipatie, zag je aan mimiek en woordkeuze hoe de hakken in het zand gingen. In dit geval zand van een speeltuin die moest worden aangepast zodat kinderen met een beperking er ook zouden kunnen spelen. De tegenwerking was voelbaar. De organisatiestructuur zat dermate vastgeroest dat ik hoog of laag kon springen, daardoor soms als een bulldozer er doorheen moest duwen. Alleen al de petitie die ik startte, stuitte op weerstand. Ik kan me dat ene gemeentelijke telefoontje nog herinneren.

Het was uiteindelijk een samenwerking die met bloed, zweet en tranen tot stand kwam. Maar ja, het is natuurlijk niet bepaald de stijl van de gemeente om dat eerlijk naar buiten te brengen. Burgers worden vaak gezien als lastig of niet capabel. Dus vergaderen ze liever eindeloos met hun eigen (extern ingehuurde) mensen en bespreken ze alles binnen hun eigen clubje – want alleen zij zouden er echt verstand van hebben.

Daarom worden burgerbijeenkomsten waarschijnlijk gepland op dagen en tijdstippen waarop het gros van de burgers gewoon aan het werk is. Zodat je dus helemaal niet aan tafel kúnt schuiven. Iets online regelen? Neh.

Een maand geleden was ik nog uitgenodigd om mee te praten over een andere speeltuin locatie die aangepast moest worden. Weer op een moment dat de gemiddelde niet-gemeenteambtenaar gewoon werkt of onderweg is naar huis. Dus ik vroeg of het ook online kon. Ik vond het namelijk belangrijk om te luisteren en eventueel mee te praten. Nee, dat was niet de bedoeling – te ingewikkeld. Raar eigenlijk, want tijdens corona deden we niet anders.

Als er nieuwe gebouwen worden ontworpen, het straatbeeld moet worden aangepast of er plekken worden herzien of speciaal ontworpen voor kinderen, mensen met een beperking en ouderen, is het eigenlijk heel logisch, vind ik, dat deze groepen worden betrokken bij het ontwerp. Juist zij wonen daar, weten wat er speelt in de buurt en kunnen waardevolle adviezen geven. Dat is veel effectiever dan wanneer een organisatie van buitenaf de opdracht krijgt en er zonder directe ervaring mee aan de slag gaat. Je zou denken: logisch toch, dat je de mensen om wie het gaat laat meepraten?

Je zou dus ook denken: logisch als dit niet alleen op lokaal niveau gebeurt, maar ook op grotere schaal – bijvoorbeeld in het kabinet. Zoals David Van Reybrouck, denker der Nederlanden, voorstelt: de toevoeging van een derde kamer, waarin burgers meepraten over cruciale onderwerpen die alle Nederlanders aangaan.

Als ik terugdenk aan dertig jaar geleden, herinner ik me de Kinderraad – een initiatief dat een paar jaar succesvol draaide. Die raad wist onder andere een tienerkamer te realiseren: een eigen ‘honk’ voor de oudere kinderen, waar ze hun eigen spullen gebruikten, zelf afwasten en het netjes hielden. Er werd zelfs een idee uitgewerkt om andere workshops op te zetten. Helaas stopte de Kinderraad toen ik daar wegging.

Naar mijn idee zijn veel burgers murw geslagen doordat de leiders van het politieke instituut vooral bezig lijken met ego’s en het verdelen van belangrijke posities. Wat mensen juist verlangen, is daadkracht, samenwerking en een kabinet dat verbindend optreedt en vertrouwen uitstraalt – geen geruzie, vijandigheid en tegenstellingen. Wat burgers vooral willen, denk ik, is meedenken over problemen. Ze willen gehoord worden, begrijpen wat er speelt en zien hoe oplossingen tot stand komen. Als je burgers buitensluit, kun je weerstand verwachten.

Natuurlijk voelt niet iedereen zich geroepen om actief bij te dragen – mensen hebben het al druk genoeg met werk, gezin en hobby’s. Maar er zijn ook mensen die dit wél graag willen, en zij moeten daartoe de ruimte krijgen. Omdat een democratie nu eenmaal zo werkt.